Το «Μοντέρνο Ποδόσφαιρο», εναντίον του οποίου σηκώνονται πανιά σε όλη την Ευρώπη, αυτό που αποτελεί έμπνευση για συνθήματα και κατάρες από τα πέταλα που παραμένουν, ακόμα, στα χέρια και τα λαρύγγια της εργατικής τάξης, δεν είναι παρά το εντυπωσιακό αποτέλεσμα της μετατροπής του από παιχνίδι σε εμπορεύσιμο προϊόν. Αν θέλεις να το εξηγήσεις με λίγα και απλά λόγια, το ομορφότερο παιχνίδι που έχει εφεύρει ο άνθρωπος πέρασε από τους εμπνευστές του, δηλαδή τις παρέες φίλων, συναδέλφων, συντρόφων που έφτιαξαν τις πρώτες ομάδες στα χέρια και τα λογιστικά βιβλία αυτών που το είδαν ως μπίζνα, ως ευκαιρία να το ξεζουμίσουν, να το λειάνουν, να το καλλωπίσουν και να το επαναπροσδιορίσουν ως ένα πανάκριβο εμπόρευμα στο οποίο δεν θα έχουν πρόσβαση αυτοί που το έφτιαξαν. Όπως κάθε ιστορία με χάπι εντ στον καπιταλισμό, ένα αγαθό που είναι δωρεάν ή αρκετά φθηνό ώστε να είναι προσβάσιμο από όλους, μετατρέπεται σε προϊόν πολυτελείας και αφήνει εκτός τα οικονομικά κατώτερα στρώματα, που συνήθως είναι αυτά που παράγουν το «προϊόν». Στην περίπτωση του ποδοσφαίρου, όπου όλο το πακέτο ξεκίνησε από την εργατική τάξη, είναι πια κάτι ξένο γι’ αυτούς που έζησαν παράλληλες ζωές, ειδικά στη Μεγάλη Βρετανία: Μία στον κανονικό κόσμο και μία στις κερκίδες.
Είχα πάρει τηλέφωνο το θείο μου τον Περικλή στην Κομοτηνή, να τον ρωτήσω πότε αρχίζει και πότε τελειώνει το Ραμαζάνι. Περίμενα λίγο στο ακουστικό, μέχρι να μιλήσει με τον μουσουλμάνο που είχε στο μαγαζί. Μόλις μου έδωσε τις ημερομηνίες, άρχισα να σημειώνω στο πρόγραμμα του Πρωταθλήματος ποια ματς παίζει ο ΠΑΟΚ μέσα στο Ραμαζάνι. Σ’ εκείνους τους αγώνες, ο Μαγκντί θα ήταν αδύναμος. Δε θα είχε φάει τίποτα από το πρωί, θα κουραζόταν εύκολα και η ομάδα θα έπαιζε χάλια. Τουλάχιστο να τύχαινε κανένα βραδινό ματς, να προλάβαινε να βάλει κάτι στο στόμα του πριν την έναρξη.
Στο Γυμνάσιο είχα τρεις διπλανούς, έναν σε κάθε τάξη. Τους έκανα ροτέισον. Ο Μπάμπης, ο Νίκος, ο Δημήτρης. Τριάντα χρόνια πριν. Όλοι ΠΑΟΚ, πώς έτυχε. Χθες, ο Μπάμπης μου βρήκε τα εισιτήρια για το ματς, ο Νίκος μου έδωσε ραντεβού να βρεθούμε στο ματς και ο Δημήτρης βρέθηκε μπροστά μου στο ματς -αυτές είναι οι φιλίες που κρατάνε για μια ζωή κι όποιος ισχυριστεί πως ξεχνάω τους παιδικούς μου φίλους μάλλον δεν ήταν φίλος μου.
Έχουμε πάρει το διπλό, το πρώτο διπλό στο πρώτο Ξάνθη-ΠΑΟΚ της ιστορίας, ο Λαός έχει μπει στα πούλμαν για την επιστροφή, εγώ με τον Φώτη στεκόμαστε κάπου τριγύρω και θαυμάζουμε το θέαμα. Κατεβαίνει από ένα πούλμαν ένας φωνακλάς, μας πλησιάζει: Τι είστε εσείς, ρε μαλακισμένα, να πούμε να πούμε; Μέχρι να απαντήσουμε, μας αρπάζει από το σβέρκο, τι δεν καταλαβαίνετε, γαμώ την πουτάνα μου μέσα, είπαμε, μπείτε να φύγουμε επιτέλους.
Μετά από αυτό το ματς, είχαν τελειώσει οι γαύροι μέσα μου ως αντίπαλο δέος διά παντός. Τέτοιο ξεφτιλίκι, τόση βρομιά δεν είχα ξαναδεί μέσα στα γήπεδα. Οι ρουφιάνοι! Είχαν στήσει το πιστόλι με τις φωτοβολίδες ανάμεσα στη διμοιρία των ΜΑΤ και πετούσαν πράσινους ιπτάμενους δολοφόνους στους πέντε χιλιάδες στο πέταλο. Είχαν βάλει την «ασφάλεια» με τα καρτελάκια του Ολυμπιακού να κάνει ντεμέκ πως μας ψάχνει – το μόνο που έψαχναν ήταν το πανί της Νεάπολης, ούρλιαζε ο Μπέλλος «καριόληδες, μουνόπανα, ξεφτιλισμένοι». Έβαλαν τους σεκιουριτάδες να μας κλέψουν τα πανιά – η απόλυτη ύβρις στους κανόνες της οπαδικής αντιπαλότητας, έπεφταν προσκυνημένοι στη δύναμη του προέδρου που, σιγά σιγά, θα τους ενσωμάτωνε ως τσιράκια και μεροκάματα στην αυτοκρατορία της παράγκας που έχτιζε από τότε.
Ο αγώνας Στεφανέλ-ΠΑΟΚ 91-100, ο δεύτερος τελικός του Κυπέλλου Κόρατς 1993-94, ακόμα μνημονεύεται ως «το τέλειο παιχνίδι». Συντριπτικό μπάσκετ, ασύλληπτη αποτελεσματικότητα και συγκέντρωση, τελειώσαμε το ματς με 9/11 τρίποντα, καθαρίσαμε τους Ιταλούς πριν πάρουν χαμπάρι τι σχέδιο είχε ο Σούλης και πώς τους έσπασε κάθε πλάνο να σταματήσουν την αγία τριάδα μας στο παρκέ. Και δώσ’ του πάλι γλέντια στην πόλη, κορναρίσματα, σημαίες, κασκόλ, συνθήματα, φέραμε το δεύτερο ευρωπαϊκό μας κι έμοιαζε να ήμασταν ακόμα στην αρχή, ποιος ξέρει πού θα σταματήσει αυτή η ομάδα η ασταμάτητη. Η ομάδα που ενέπνευσε το πιο κλασικό σύνθημα της εποχής: «Μες στη ρακέτα είναι ο Σάβιτς / Τα στόρια έχει κατεβάσει / Με Μπέρι και με Πρέλεβιτς / Η μπάλα πια πώς θα περάσει / Ο Μαματζιόλας σταθερός / Κι ο Νάσος ο Γαλακτερός / Κόρφας, Μπουντούρης και Ρεντζιάς / Κι ο Τσέκος ο αληταράς». Ξεχάσαμε τον Μπαλογιάννη, τον βάλαμε μια φορά αντί Μαματζιόλα, σε ένα ματς με λίγο κόσμο, μας κράξανε, ντεμέκ για την ιεροσυλία που αλλάξαμε το σύνθημα.
Ten thousand days in the fire is long enough.
«Δέκα χιλιάδες μέρες στη φωτιά είναι αρκετές». Κι όμως, έπρεπε να φτάσω κι εγώ τις δέκα χιλιάδες μέρες της Τζούντιθ του «10,000 Days (Wings Pt. 2)», όπου οι Tool αφηγούνται συγκλονιστικά, σε ένα από τα μέγιστα έργα τέχνης που έχει δημιουργήσει η ανθρωπότητα, την Έξοδο-Είσοδο της μητέρας του Maynard από μια ζωή-επίγεια κόλαση, με παράλυση και μόνιμο πόνο επί 27 χρόνια, στον Παράδεισο που δικαιούται ως ο απόλυτος άγγελος. Στην ατυχή (ατυχέστατη) σύγκριση, η δική μου περίπτωση χρειάστηκε επίσης περίπου 27 χρόνια -αυτό μου ήρθε στο μυαλό με τη λήξη του ΠΑΟΚ-Πανιώνιος της προηγούμενης Τετάρτης.
Πλησίαζε το ΠΑΟΚ-Άρης στο μπάσκετ, εποχή που ακόμα βρισκόμουν στη μύηση ως οπαδός. Μάθαινα συνθήματα, συμπεριφορές, χορογραφίες, πιο πολύ την κερκίδα παρακολουθούσα παρά τους αγώνες. Από το προηγούμενο ΠΑΟΚ-Άρης, το πρώτο, είχε κολλήσει το μυαλό μου, μ’ έπιανε το στομάχι όποτε το σκεφτόμουν, έπρεπε να λύσω το θέμα, να εκφράσω την απορία, να πάρω την απάντηση. Και, αναλόγως την απάντηση, θα έβλεπα πώς θα το χειριζόμουν. Αλλά πώς ρωτάς – άμα σου απαντήσει αυτό που δε θέλεις, τι γίνεται;
Μια Εποχή Στο Τσιμέντο
Η ενηλικίωση ενός εφήβου στις τσιμεντένιες κερκίδες της δεκαετίας του ’90, μιας συναρπαστικής οπαδικής περιόδου που άφησε σακατεμένους όσους επέζησαν από τις παγίδες της. Οι εκδρομές, τα συνθήματα, οι πέτρες, τα κλομπ, η πρέζα που μύρισε κάθε φλέβα δεμένη με δίχρωμο κασκόλ.
Ο παράλληλος κόσμος που οι περισσότεροι αγνοούν ή προσποιούνται πως αγνοούν – μια ωδή στην κοινή ουτοπία των «χούλιγκαν», στα παιδιά που δε μεγάλωσαν, στις ζωές που δε θα αφηγηθεί κανείς πέρα από όσους τις είδαν να σβήνουν, Κυριακή με Κυριακή, στις γαλαρίες των πούλμαν και στα κάγκελα των γηπέδων.
Συνάμα, μια νοσταλγική ματιά, σε πρώτο πρόσωπο, από ένα μέλος της κερκίδας του ΠΑΟΚ, που απλώνει στο χαρτί καθετί σοβαρό ή αστείο, σημαντικό ή ασήμαντο μπορεί να ανασύρει από τη μνήμη του, από την πρώτη του στιγμή στους καπνούς του πετάλου μέχρι την τραγωδία που έκλεισε και σημάδεψε ολόκληρη τη δεκαετία, ορίζοντας και το τέλος της «Old School» γενιάς που έθεσε τους κανόνες της οπαδικής ζωής ουρλιάζοντας, χοροπηδώντας κι αιμορραγώντας στα γήπεδα και στους δρόμους.